When They See Us: Korkunç Bir Haksızlık (Konusu, İnceleme, Yorumlar)

When They See Us (Netflix, 2019) dizisini izlemem için çok öneri almıştım ama bir türlü izlemeye cesaret edememiştim. Çünkü dizinin, siyah gençlere yönelik korkunç bir adaletsizliği işlediğini ve gerçek bir olaya dayandığını biliyordum. When They See Us, sadece bir adli hata hikayesi değil; önyargıyı, ırksal profillemeyi ve sistematik eşitsizliği çarpıcı bir şekilde ele alıyor.

 

Bu kadar ağır bir haksızlığı izlerken zorlanacağım için aylarca erteledim. Nihayet birkaç gün önce izleyebildim. İlk bölüm duygusal olarak gerçekten ağırdı, sonraki bölümlerde gerilim biraz hafifledi. Sonda ise içimde bir tatmin duygusu vardı: hem oyunculuklar hem de anlatılan olaylar çok etkileyiciydi.

Bu yazıda dizinin konusunu, arka planındaki gerçekleri, yaşanan tartışmaları ve kişisel yorumlarımı paylaşacağım. Hazırsan başlayalım!

"When They See Us" Konusu Ne?

1989 yılında New York'ta art arda dört tecavüz vakası yaşanır. Polis, suçluları tespit etmede ve bu vakaları çözmede başarısız olur. Halk tedirgindir. Ne yazık ki Central Park'ta beşinci vaka da gerçekleşir. New York polisi suçu yetersiz delil olmasına rağmen o sırada parkta bulunan dört siyah ve bir hispanik çocuğun üstüne yıkar. Gençler 15 yıllarını hapishanede geçirirler. When They See Us bu olayın öncesini, sonrasını ve dava süreçlerini işler.

⚠️ Dikkat! Yazının devamı spoiler içerir.

"When They See Us" Üzerine Bir İnceleme: Irksal Profilleme

ABD yargı sisteminde renkli insanların suçlu veya suç işlemeye yatkın oldukları yönünde bir ön yargı var. Bu ön kabulden ötürü bir suç durumunda, siyahi veya hispanik biri sanık olduğunda, hakimler bu kişileri suçlu olarak yargılamaya daha meyilli oluyorlar. Benzer suçlamalar beyaz kişilere yöneltildiğinde ise hakimlerin, beyaz kişileri suçlu olarak yargılama ihtimalleri renkli kişilere oranla daha düşük oluyor. Basitçe söylenecek olursa, sistem "evet, muhtemelen cinayeti bunlar işlemiştir, tecavüz etmişlerdir" diye bir kanıya daha çabuk varıyor. Renkli kişilerin suç işlemeye yatkın olduğunu düşünmeye ve onları daha çabuk yargılamaya ırksal profilleme veya ırksal ön yargı denmekte.  Irksal profillemeden dolayı, siyah veya hispanik kişilerin, kendilerine bir suçlama yöneltildiğinde, kendilerini aklamaları daha zor oluyor. Yargılanmaya, beyazlara kıyasla, adeta 1-0 geride başlıyorlar. Haksızlıklar yaşanıyor ve haksızlığa maruz kalmanın neticesinde yaşanan kitlesel bir öfke toplumda nesillerce aktarılıyor. 

Bu ön yargı ve yaftalamanın en güzel ifade edildiği sahne Manhattan Cinsel Suçlar Birimi Başkanı Linda Fairstein'ın bu vakaları çözme sorumluluğu kendisine verildiğinde "bunlara gününü göstermeliyiz, tecavüzün yaşandığı saatte orada bulunan bütün genç siyahileri ve hispanikleri sorguya alın" diyerek kolları sıvadı sahnedir. Ona göre bütün renkli gençler potansiyel suçludur. Ayrıca suç, birkaç siyah gencin üzerine yıkılırsa hakimler buna kolayca inanırlar. Vakaya acilen birkaç suçlu bulunur ve acilen infaz edilirlerse, yeni suçlar işlemeye niyet edenlerin de gözünü korkutulmuş olur. Suçlar hızla azalır ve bir süre huzur gelir. Nihayet, hedefini gerçekleştiriyor: Kolay lokma olan beş masum gence suç yöneltiyor ve günah keçisi ilan edilen gençler hayatlarının 15 yılını hapishanede geçiriyorlar. Gerçek suçlu, suçunu itiraf edinceye dek de hapis hayatı yaşıyorlar. 

Senarist Ava DuVernay "The Daily Show With Trevor Noah"

programında dizi hakkında konuşuyor. 

"When They See Us" Hakkında Gerçekler

When They See Us, kendisi de bir siyahi olan Ava DuVernay tarafından yazıldı ve yönetildi. Başta da söylediğim gibi, yaşanmış bir olaydan uyarlandı. Olay, o dönemde (1989) Central Park Koşucu Davası olarak anılan, büyük ses getiren bir davaydı. Olayda haksızca yaftalanan beş genç Central Park 5'lisi olarak biliniyor.

Linda Fairstein, Manhattan Cinsel Suçlar Dairesi'nin başkanı idi. 2002 yılında, asıl tecavüzcü suçunu itiraf edene kadar görevde kaldı, sonra görevini bıraktı. O tarihten beri roman yazarlığı yapmakta. 

"When They See Us" dizisi yayınlandıktan sonra Wall Street Journal'a yaptığı açıklamada dizinin gerçekleri büyük ölçüde çarpıttığını savundu (1)(2). Ona göre bu "5'li"nin suçlu olduğunu düşündürecek pek çok kanıt mevcuttu. Ayrıca bu gençlerin, geçmişte isyan başlatma ve soygun gibi suçlara karışmış olmaları da durumlarını parlak göstermiyordu. Fairstain, Kore Wise'ın sorgulanması ile ilgili de bir çarpıtma olduğunu söyledi. Dizide Wise'ın, 15 yaşında olmasına rağmen sorguya alınması hakkında şunları söyledi: "Onu reşit sanarak sorguya aldık çünkü bize bu şekilde bir beyanda bulundu." Oysa çocuğun 15 yaşında olduğunu öğrenince sorguyu derhal durdurmuş. 

Fairstein, dizide yansıtıldığı gibi aşağılayıcı ve ırkçı söylemleri olmadığını, ırkçı biri olmadığını da ekledi. Fairstein, "dizi beni tanımlamıyor" diyerek açıklamasını bitirdi. Yine de sosyal medyadaki yorumlara bakılırsa büyük bir grup, onun açıklamalarından tatmin olmuş değil.

Fairstein, Ava DuVernay'a ve Netflix'e dava açtı (3) ancak daha sonra davasını geri çekti. Ava DuVernay bu durum hakkında şöyle bir açıklama yaptı (4): "Fairstein, akranlarından oluşan bir jüriyle yüzleşmeye istekli olmadığına karar verdi. Bu, zorbalarda sıklıkla görülen bir olgudur. Onlara korkmadan karşı çıktığınızda, genellikle toplarını alıp eve giderler."

Linda Fairstein, CNN'de Central Park Beşlisi davası hakkında konuşuyor.
5 Haziran 2019 

"When They See Us" Hakkındaki Yorumlarım

Tüm oyunculuklar beni duygulandırdı. Özellikle Korey Wise'ın hem çocukluğunu hem yetişkinliğini canlandıran Jharrel Jerome'ın oyunculuğu harikaydı. Sevgilisine heyecanla "Birazdan geri döneceğim" dediği sahnedeki ve mahkemede sorgulanıp köşeye sıkışınca korkup ağladığı sahnedeki mimiklerinden ve gerçekçilikten çok etkilendim.

Dizinin ardından senarist Ava DuVernay, savcı Linda Fairstein ve Netflix arasında yaşanan tartışmalar ve dava süreçleri benim için merak uyandırıcı oldu. Fairstein'ın birçok açıklamasına denk geldim. Üzerine bu kadar gidildiği için kendini savunması normal geldi. Ancak beş hayatı mahvettiğine dair ufak da olsa bir pişmanlık ifadesine hiç rastlamadım. Bu oldukça rahatsız edici. 

"When They See Us" Son Sözler

Toparlayacak olursam, When They See Us, ABD'de siyahilerin ve hispaniklerin nasıl potansiyel suçlu olarak görüldüğünü ve kolayca ayrımcılığa uğradıklarını anlatıyor. Gerçeklerden uyarlanan dizi oldukça dokunaklı. Merak ettiren ve temposu yüksek bir dizi. Oyuncuların performansı da gayet başarılı. Bu yüzden yüksek puan vereceğim. Puanım 9/10. 

"Hayatımda bir daha avukat ya da mahkeme görmek istemiyorum. Hâlâ onların parasını ödüyorum."

"You're not alone in this. I'm walkin' through this with you. You cry, I cry You're mad, I'm mad. You're scared, I'm scared. You're free, I'm free. You and me, always."

İzlediysen neler hissettiğini yorumlarda mutlaka paylaş!